ANTİK SERAMİKLERDEKİ EROTİZİM

Çıplaklık günümüzde bir tabu iken, antik dönemde günlük aktivitelerde, belli törenlerde, kısmen sempozyumlarda ve özellikle spor karşılaşmalarında doğal karşılanan bir durumdu. Toplumsal ve bireysel anlamda cinselliği daha tam olarak kavrayıp, doğru düzgün yaşayamaz iken, yüzyıllar önce yaşayan insanların, bu konuda günümüzden çok daha duyarlı ve hoşgörülü olduklarını, incelediğim seramikler ve okuduğum kitaplardan takip etmekteyim. Dini metinler ve mitlerde Lut ve Pompei halklarının başlarına gelen korkunç felaketler için kimi çevreler, bu halkların toplumsal olarak yozlaşmaları ve cinselliği sapkınlık boyutuna vardırdırmaları nedeniyle yaşadıkları noktasında buluşurlar. Mevzunun dinsel yönünü tartışmadan, toplumsal olarak yaşama kattığı zenginlik ve bu zenginliğin belgelerine seramik ürünlerden ulaşmamız mümkün. Özellikle antik Yunan ve Roma yaşantısının erotizim temalı sahneleri, sanki günümüze ulaştırılmak istenen belgeler gibi seramik formlara aktarılmıştır. Bu durumu, vazo resimciliğinden ziyade belgeselcilik geleneği olarak değerlendirmeyi yeğliyorum. Çünki gündelik yaşama ait hemen her tür veri seramik vazo ressamlarınca, yüzeylere ve biçimlere aktarılmışlar. Bir seramiğin nasıl oluştuğuna dair tüm bir üretim sürecinden tutun da, dinsel törenler, mitolojik öyküler, yiyim içim, kılık kıyafet, saç modası, iş kolları, mobilyalar, spor aktiviteleri, ticaret ve ulaşım, son olarak konumuz erotizim ve cinselliğe varana dek hemen her tür konuyu bu seramik formlardan öğrenebilmek mümkün. Yunan resim sanatını en iyi anlayabildiğimiz kaynaklardan biri olan seramikler, kalıcılığı sayesinde bizlere bu bilgileri ulaştırabildiler. Pek çok fresk ya da mozaik, benzer bilgiler içermekteyse de, büyük bir kısmı  zaman ve doğa şartlarına yenik düşerek yok oldular. Konuya iki farklı tematik kitabı paylaşarak devam etmek istiyorum.

Greek Erotica adlı kitap 1993 yılında Martin  F.Klimer tarafından yazılan ve Redwood Books tarafından İngiltere'de yayınlanan 243 sayfalık bir çalışma. Doyurucu metin ve açıklamaları yaklaşık 1200 tematik seramik örnek üzerinden değerlendirmekte. Kitapta yer alan örneklere, seramik vazo ressamları kranolojik olarak sınıflandırılarak yer verilmiş. Kimi çizimler ve detaylı kompozisyonlar çok figürlü iken, tek figürlü sahne betimlemeleri de bulunmakta. 2 ana bölümde düzenlenmiş olan kitabın ilk bölümü "Tamama Erme", ikinci bölüm ise "Aksesuarlar ve Sosyal Duruş" başlığı altında detaylandırılmış. Bu kitabın seramikçi, arkeolog, sanat tarihçi, sosyolog antropolog ve psikologları ilgilendirebileceğini düşünüyorum. Ayrıca konuya dolaylı yoldan ilgi duyabilecek tarih, arkeoloji ve sanata meraklı diğer okurlar için de faydalı olabilecek, ileri düzeyde bir kitap. Konuya dair ön bilgisi olmayanların hazmetmekte biraz zorluk çekececekleri ise muhakkak. Eski tarihli olduğundan Türkiyeden temini zor, Amazon.com sitesinden alınabilir.

 

Paul Matheieu tarafından yazılan Sex Pots adlı kitap, AC Black tarafından 2003'de  İngiltere'de yayınlanmış. 224 sayfalık bu kitap 8 bölümden oluşmakta. Antik dünyadaki Gaia'dan günümüze dek uzanan seramik üretim sürecindeki örnekleri tatminkar ölçüde okuyucuya aktarılıyor. Mitoloji, kültür, kafa karıştırıcı hikayeler çerçevesinde, insan teni, güzellik, arzular, politika, izmler, sosyal eğilimler, popüler kültür temaları paralelinde şekillendirilmiş seramik örnekler, sanatçı bazında ele alınarak detaylı incelenmiş. Bu kitapta yer alan Kolomb öncesi seramiklerle çağdaş örnekler, aradan çok uzun zaman geçmesine rağmen rekabet edebilecek düzeyde zengin bir yorumlama ve plastik dil içermekte. Sofra seramiklerinden, farklı alanlardaki kullanım eşyalarına, biblo ve heykellerden sıradışı tasarımlara varana dek geniş bir yelpazede seramiklerin yer aldığı bu kitap da arkeoloji, sanat tarihi, tasarım ve seramik alanında çalışmalar yapanlara tavsiye edebileceğim yararlı bir kaynak.  Geçmişten günümüze kültürel değişimin, seramiklere yansıması bu kitaptabelirgin bir şekilde izlenebilmektedir.

 

Öte yandan antik seramiklerde ele alınan erotizm temasının iki ve üç boyuytlu olarak işlendiğini görebiliyoruz. Daha sık karşılaştığımız vazo resimleri ve plastik olarak şekillendirilmiş heykelcikler üzerinde durulması gerek. Daha nadir olarak fonksiyonel seramik kapların belli bir kısmında da konu ele alınmış olabiliyor. Örneklerdeki yoğunluğa göre değinmek gerekirse, vazo resimleri zaten hemen her konuda bize detyalı bilgiler sunmakta. Özellikle geometrik dönemde acemice başlayıp, gelişimini hızla devam ettiren siyah figür tekniği arkaik döneme gelindiğinde vazo ressamlarının kaliteyi geliştirmeleriyle ve akabinde kırmızı figür tekniğinin de uygulanmaya başlamasıyla, çok özel örnekler olarak günümüze dek ulaştılar. Hellenistik dönemle zirveye ulaşan bu tür seramikler, bizler için çok önemli bilgi ve esin kaynaklarıdırlar.  Erotizim, cinsellik ve seks üçgeninde insan yaşamının farklı uygulamalarını konu alabilen bu seramiklerde, çok sıradışı görüntüler betimlenmiştir. Özellikle fallus imajı pek çok uygarlıkta bereket ve çoğalmayla ilgili sembolik anlam zenginliği oluşturduğundan, konu ettiğim seramiklerde de farklı biçimlerde karşımıza çıkmakta. O dönem toplumlarda çıplaklığın günümüzdeki gibi ayıp sayılmadığı ve hatta bazı aktivitelerin de çıplak gerçekleştirdiğini hatırlayıp, bu durum çok sıradan ve doğal bir olgu olarak karşımıza çıktığını vurgulayalım. Bu seramikler için örnek olarak seçtiğim bir kaç farklı biçim, konuyu daha iyi anlamaya yardımcı olacaktır.

 

 

 

Örnekleri çok sayıda arttırmak mümkün, burada yalnızca fikir vermek adına sınırlı örnekleme yaparak, bu durumun yalnızca antik Yunan seramikleriyle kıstlı kalmadığını vurgulamalıyım. Antik Anadolu topraklarında çok sayıda Yunan kolonisi ve kenti bulunduğundan ve bir kısmının da diğer Anadolu kentlerini etkileri altına almalarından, bunların seramik geleneğini daha yakından takip edebilmekteyiz. Ne var ki, Afrika ve Prekolombiyan Moche sanatında da benzer anlayışta şekillendirilmiş seramiklerin varlığını belirtmek gerekir.

 

Kaynaklar:

-Andrew Clark, Understanding Greek Vases: A Guide to Technical Terms (2002), J. Paul Getty Museum; 1 edition

-George F. Lau , Andean Expressions: Art and Archaeology of the Recuay Culture (2011), (The Iowa Series in Andean Studies) University Of Iowa Press; 1 edition
-John Boardman, Athenian Black Figure Vases (1985), Thames & Hudson
-John Boardman, Athenian Red Figure Vases: The Archaic Period: A Handbook (1985), Thames & Hudson 
-John Boardman, Athenian Red Figure Vases: The Classical Period (1989), Thames & Hudson
-Joan M. Gero, Sex pots of ancient Peru: post-gender reflections. In Combining the Past and the Present: Archeological Perspectives on Society, edited by Terje Oestigrad, Nils Anfinest and Tore Saetersdal, International Series 1210. Oxford: BAR
-Mary Weismantel, Moche sex pots: reproduction and temporality in ancient South America (2008). American Anthropologist 106
-Michael Vickers (2007), Ancient Greek Pottery (Ashmolean Handbooks) Ashmolean Museum
-Tom Rasmussen (Editor), Nigel Spivey (Editor)(1991), Looking at Greek Vases, Cambridge University Press; 1995 Reprint edition edition
Bu makaledeki yazı ve görseller izin alınmadan ve kaynak gösterilmeden kullanılamaz.
Ayrıca bakınız:
http://www.orartswatch.org/body-beautiful-sex-and-the-single-sculpture/