19 Aralık 2017 Salı

GYGES BURNU, KISA MİTOLOJİSİ VE GÜNÜMÜZE ETKİLERİ

Çanakkale Kepez'de pazartesi günü kurulan halk pazarı bölgesi arkeolojik bir sit alanıdır, ayrıca bazı parsellerde arkeolojik kazılar da yapılmıştır. Bölgede geç Bizans dönemine ait küçük bir yerleşim, işlik ve çiftlikler bulunmaktadır. Halk pazarının hemen yakınlarda 5000 yıllık prehistorik bir höyük de bulunmaktadır. Kepez Burnu bu bölgeye İzmir yönünde yaklaşık beş dakika mesafededir. Ayrıca bu burunda Çanakkale savaşları sırasında bir de batarya bulunduğu söylenmektedir.

Çağdaş Kepez Burnu

Kepez Burnu'un antik adı Gyges Burnu olarak kayıtlarda yer almaktadır. Gyges (Giges), M.Ö. 716-678 yılları arasında hükümdarlık yapmış olan Lydia kralıdır. Bu durum, bölgenin de Lydia krallığı hakimiyetinde olduğunu da göstermektedir. Ayrıca antik Yunan mitolojisinde Zeus, Troia prensi Ganymedes'i Gyges Burnu'ndan Olympos'a kaçırtmıştır. Bu mitolojik bilgi hakkında Pococke (1745:104) bana göre bazı çelişkili ifadeler sunmuşsa da, günümüzdeki Kepez Burnunu Dardanos'ta konumlandırmakta ve Gyges burnunun ise bu Kepez  Burnu üzerindeki bir çıkıntı olabileceğine değinmektedir. Modern konumundaki gümrük limanının yer aldığı Kepez Burnunun, Pococke'ye göre 1745 yılındaki Kepez burnu ile aynı olmadığı kesinlik kazanmaktadır.

Ganymedes ve Zeus libasyon töreninde, Attik  kırmızı figür kalyx krater,
M.Ö. 500-470 Eucharides Ressamı
Kaynak
Homeros'a göre; Troia Kralı Tros ve Calirrhoë'nin oğlu Ganymedes, çok yakışıklı bir delikanlı iken tanrı Zeus onu gökyüzünden görerek, âşık olmuş ve kartal kılığına girerek Ganymedes'i Olimpos'a kaçırmıştır. Zeus Ganymedes'e olan aşkı yüzünden onu ölümsüzleştirerek sevgisini gösterir.

Terracotta heykelcik, Zeus ve Ganimedes  480-479 Geç arkaik. Kaynak

Ganymedes'in babası Tros'un evlat acısını dindirmek için ise, Zeus Tros'a ölümsüz atlar hediye eder.  Antik dönemde bu olayı betimleyen pek çok vazo resmi, heykel mozaik, duvar resmi ve kabartma şekillendirilmiştir ve bu konunun çok popüler olduğu bilinmektedir.

Olaylar örgüsü Gyges burnu ve çevresinde gerçekleştiğinden, Kepz'in önemi ve Troia ile olan bağı da kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. 2018 Troia yılı ilan edilmiş bulunmaktadır. Troia yılı çerçevesinde, Gyges burnunda anlatılan mitolojik olaylar örgüsü, çağdaş kültürel mirasa, sanat aracılığıyla katkı sağlamaya devam edebilecektir.

Halikarnas'lı Herdot'un anlatıları Gyges'in ölümünden 200 yıl sonra yazılarak, bize Gyges hakkında önemli bilgiler sunar. Plato'nun da  Gyges hakkında yazıları bulunmaktadır. Platon yazılarında; Gyges'e görünmezlik ve güç bahşeden fantastik yüzüğünün varlığına değinmiştir. Belki de bu yüzük sayesinde Gyges, kralını öldürmeyi başararak, Lidya krallığı tahtına oturabilmeyi başarmış, Delfi kahinlerinin desteğini de alarak krallık iddiası desteklenmiştir.

Doğudaki diğer güçlerden hiç korkmayan Gyges M.Ö. 679 Kimmerleri yenmeyi başarmış, Mısır firavunu I. Psammetichus ile anlaşma yapmıştır. Gyges adının etimolojik incelemesi halen tam olarak çözülememiş, adının kökeninin Anadolu'lu Luvi dilindeki "büyükbaba" kelimesinden devşirildiği düşünülmektedir.

Hakkında çok yönlü bilgiler olmasa da karizmatik bir kişilik olduğu saptanan Gyges hakkında klasik (De Officiis; Marcus Tullius Cicero M.S. 44) ve 1840’lardan itibaren modern eserlerde (Théophile Gautier; "Le roi Candaule" 1844) efsanesi pek çok farklı çalışmayı etkilemiştir.

Kral Candaules ile Karısı, Nysisia'yı Gyges'e Sergiliyor,
 1540-1550, Rönesans dönemi , akçini mayolika tabak
Kaynak


Romanlar; H. G. Well; The Invisible Man 1897, J.R.R.Tolkien; Hobbit 1937, Robertson Davie; Fifth Business 1970, Hyperion; Dan Simmons 1989, Frederic Raphael; The Hidden I, A Myth Revised 1990, bale; "Tsar Kandavl" Marius Petipa 1868, opera;  Wagner, Nibelungen, komedi, trajedi, roman uyarlaması sinema filmi; 9 oscar ödüllü İngiliz Hasta, 1996 gibi sanat dalları bu çalışmalara örnek verilebilir.








Gyges'in efsanevi yüzüğü ve at hikayesi ise apayrı bir çalışma konusu olabilecek denli zengindir. Platon'un "Devlet" adlı eserinde felsefi düşüncelere yol açan ve günümüzde pek çok esere fikir veren Gyges karakteri, Kepez Burnu'na antik dönemde ad olarak kalmakla yetinmektense, günümüz yaşantısında, esin verici ve efsane ile gerçeklik arasında bir köprü olarak yaşamaya devam edebilir, Troia ile doğrudan bağlantılı bir konu olan Gyges'in, 2018 yılı içerisinde seramik sanatı adına olumlu bir şekilde değerlendirilebilmesi önemli bir girişim olacaktır.




Gyges Burnu, Fatih Karagül, 2018, pekişmiş çini ve porselen

Gyges Seramik Çalıştayı adı altında düzenlenen etkinlik süresince, Gyges Burnu’ndan esinlerek yukardan görülen seramik heykel, Fatih Karagül tarafından parçadan bütüne anlayışı ile üretilmiştir.

Ayrıca bakınız:
Gönderen zaman: