"….Nestor dernekte herkesten üstündü.
Kadın önce bir masa çekti önlerine,
güzel bir masa, göktaşından, cilalı,
üstüne tunçtan bir kap koydu,
…bir de iki ayaklı çok güzel bir kupa.
Altın kakmalıydı kupanın üstü,
Kulpu vardı tam dört tane,
Gagalıyordu her kulpu altından iki kumru.
Kimse kaldıramazdı onu doluyken,
Yaşlı Nestor kolayca kaldırdı onu"
İlyada’dan bir sayfada (278/632-637), Agamemnon’a fikir verip, teşvik ederek Troya’ya saldırmasına neden olan Akha müttefiki Pylos (Mora yarımadası-Navarin) kralı Gerenyalı Nestor’la alakalı. Bozcaada’lı Hekamede’yi yurdundan koparan Aşil, hem adayı yakıp yıkmış, hem de antik çağda kadına şiddetin ilginç bir örneğini sergilemiştir. Bir mal gibi Nestor’a verilen cariye Hekamede, Paris’in sağ omzundan yaraladığı şifacı Asklepios'un oğlu Makhaon’un iyileştirilmesi için hazırlanan masayı donatmıştır (Gaunt, 2017:92). Bu masanın göktaşı oluşu da oldukça ilginçtir. İlyada'daki yukarıda yer alan orjinal metinde masa üstünde yer alan iki farklı kaptan bahsedilmektedir.
İlyada'da konu edilen ve cemiyetin etrafında toplandığı masadaki bronz kap doğrudan Nestor kabı ile ilişkilendirilebilir. Fakat kesinlikle o kap, bu kap mı belli değildir. Eğer öyle olduğunu kabul etsek bile ne tür bir bronz olduğu sorusunun cevabı da henüz verilebilmiş durumda değildir. Bilindiği üzere antik çağda çok farklı tunç alaşımları kullanılırdı ve bunların bir kısmı ise oldukça nadirdir. Nestor'un kabının tunçtan olduğunu varsayarsak, bu kabın üretiminde kullanılan tuncun Corinthiacum, Orichalcum, Hepatizon mu olduğu belli değilken, hayal gücümüzü zorlamaya devam edebiliriz.
 |
| Hekamede (Briseis?) Nestor’a kykeon sunarken. MÖ 490, Kylix tondosu, kırmızı figürlü Attik seramik. |
Bahsedilen ikinci kabın yüzeyinde kısmen altın kakmalı bezeme olduğu İlyada'da belirtilmiştir. Eğer ikinci kabın da tunç olduğunu var sayarsak, bu kabın bezenmesinde altın kullanılmış olması yönü ile, kullanılan tuncun "Hepatizon" olma ihtimali mevcuttur. Jacobson ve Weitzman belirtiği gibi, "Kara Korint Tuncu" da denenen hepatizon alaşımının %7 ye kadar altın içermesi nedeniyle, bu öneri rahatlıkla sunulabilir. Öte yandan kabın kökeninin Kıbrıs olduğuna ait bir bilgi ise "Epik Döngü" de bir yerlerde yazılıdır. Kıbrıs bağlantısı ile kabın üretiminde yüksek oranda bakırın ve daha da ötesinde bakır yerine "Auricupride" kullanılmış olabileceğini de önerebiliriz.
Öte yandan ikinci kabın tunç yerine seramikten üretildiğini varsayarsak, bahsedilen altın süslemelerin, kabın belirli kısımlarında, varak işlemeciliği olarak kullanılmış olması mümkün olabilir. Bize göre efsanevi bir artifakt olan, Griffin'e (1980: 1-50) göre Nestor kabının, seramik olması kuvvetle muhtemeldir. Yapılan araştırmalarda Gaunt'un belirttiğine göre tanımladığı içki kabı için δέπας (Depas) adlandırılması yapılmıştır (2017:92). Bize göre depas adlı kap, içine peynir rendelenebilecek ağız açıklığına sahip değildir. Dar ağız yapısıyla bu işlev için uygun değildir, tek ayaklı ve çift kulpludur. Ayrıca Troia kökenlidir, fakay Nestor bu özel kabı kendi yurdu olan Pylos'tan getirmiş olmalıdır ve Pylos'da Miken ve Minos çömlekçiliğine ait seramikler kullanılmış, arkeolojik kazılardan bu seramikler ele geçmiştir. Bu yüzden Nestor kabı "Depas" olmamalıdır. Kabın üretiminde her ne kullanılmış ise bu yönü ile, antik yazarların, ilgisini çektikleri ise muhakkaktır. Özetle Nestor kabı, İlyada'da kullanıcısına şifa verme özelliğine sahip bir obje olarak karşımıza çıkar. Fakat bu gerçekte böyle midir?
Konu edilen şifalı içecek ya da yiyeceğin sunumu, yukarıdaki kırmızı figürlü kylix tondosunda betimlenmiştir. Bu betimlemede Hekamede'nin elinde basit bir nesne yer almaktadır. Biçimsel olarak bu kap, yan görünüş itibarıyla en fazla bir phialeye benzemektedir. Nestor'un elindeki kap ise, İlyada'da betimlenen kap ile ölçek, biçimsellik ve fonksiyon yönlerinden uyuşmamaktadır.
Homeros her ne kadar kabın tanımını yapmış olsa da, kabın kendisi yeni fikirler ve yeni tasarımlara ilham verebilecek bir konudur. İlyada’da iki ayaklı betimlenen bu kadehi, üç ayaklı düşünmek de olasıdır. Böylece denge sorunu da ortadan kaldırılmış olacaktır. Öte yandan bahsedilen dört kulpun ikisinin baskın ve fonksiyonel olması, kullanış açısından daha doğru olabilir. Diğer iki kulp ise dekoratif olarak düşünülebilir ya da köreltilebilir. Bu kabı alternatif olarak seramik malzeme ile üretilmesi de mümkündür. Mitoloji ve arkeolojinin sanata hizmeti olarak Nestor kabı iş başında.
 |
| Kaynak: İlyada, Can yayınları |
KAYNAKLAR
-Jacobson, D. M. ve Weitzman, M. P. (1995) "Black Bronze and the 'Corinthian Alloy'", The Classical Quarterly, Vol. 45, No. 2, 580-583
-Gaunt, J. (2017), "Nestor’s Cup and Its Reception", Voice and Voices in Antiquity, Orality and Literacy in the Ancient World, Vol. 11, chapter 6, 92,93
-Sherratt, S. (2004), "Feasting in Homeric Epic", Hesperia: The Journal of the American School of Classical Studies at Athens, Apr. - Jun., Vol. 73, No. 2, Special Issue: The Mycenean Feast.
-Ridgway, D. (1997), "Nestor's Cup and the Etruscans", OJA 16, 325-344
-Griffin, J. (1980), "Homer on life and death" Oxford: Clarendon Press; New York: Oxford Üniversitesi yayını
-https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/mehmet-yalcin/anadolu-nun-sarap-tarihi-1429327
